اقتصاد فلاکت زده

 مقدمه :

بحثی را که این روزها در تب و تاب حوادث پس از انتخابات 22 خرداد 88 گم شده است، مبحث اقتصاد و اثر آن بر زندگی روزمره است. در اوج تبلیغات انتخاباتی بحث نرخ تورم ، نرخ بیکاری ،  نرخ تورم نقطه به نقطه ( که رئیس دولت نهم برای اولین بار آن را به جامعه عرضه کرد ) ، بحث جدیدتری به خانه ها آمد و آن معرفی ضریب شاخص فلاکت توسط محسن رضائی یکی از چهار کاندیدای انتخابات دهم بود.

وی برای مقابله با تکذیب وجود تورم و بیکاری ابتدا  محاسبه ی تورم نقطه به نقطه را برای نشان دادن وضعیت مطلوب در جامعه زیر سوال برد و با تعریف واضح نرخ تورم سالیانه این نکته را نیز متذکر شد که تغییر در افزایش  حقوق و  پرداخت های معوقه باعث بهبود شاخص نرخ تورم نقطه به نقطه شده و این نیز یک حرکت حساب شده ی سیاسی است. سپس ضریب شاخص فلاکت را شرح داده و نقاط تاریک اقتصاد ایران را برشمرد.

اکنون فارغ از جنجال های سیاسی به تعریف ضریب شاخص فلاکت  و  میزان آن در ایران از سال 76 تا 87 پرداخته می شود.

ضریب شاخص تورم از مجموع نرخ بیکاری و نرخ تورم بدست می آید . رشد همزمان بیکاری و تورم در اقتصاد کشور نشان‌دهنده شرایط رکود تورمی است و روند رشد سریع شاخص فلاکت نیز گویای همین وضعیت است. در مقاله ی زیر ابتدا تعاریف رکود تورمی یا بیماری هلندی و ضریب شاخص فلاکت مطرح و سپس بر اساس آمار رسمی شاخص فلاکت در ایران نشان داده خواهد شد

رکود تورمی یا بیماری هلندی 

معمولاً در شرایطی که بعد از جهش قیمت‌های نفت در اقتصادهای نفتی رخ می‌دهداین است که در ابتدا با تزریق درآمدهای نفتی در دوره کوتاهی در اثر رشد تولید، تورم کاهش پیدا می‌کند ولی در ادامه ی تزریق ، با افزایش حجم پایه پولی ، شاهد افت تولید و افزایش دامنه رکود خواهیم بود زیرا در شرایطی که درآمدهای نفتی تزریق می‌شود و سیاست تثبیت نرخ ارز نیز در اقتصاد توسط دولت در حال اجراست در واقع قیمت کالاهای وارداتی را در کشور کاهش می‌دهیم و این مسئله به کاهش تولید داخلی و رشد رکود منتهی شده در عمل بلافاصله بعد از کاهش مقطعی ایجاد شده در تورم شاهد رشد شدید این شاخص در اقتصاد بوده و همراه آن رکود نیز بالا می‌رود که به این وضعیت بیماری هلندی نیز گفته می‌شود و در اقتصاد ایران شاهد این وضعیت هستیم ودر واقع روند رو به رشد شاخص فلاکت که برگرفته از جمع دو نرخ تورم و بیکاری است نشان‌دهنده حاکمیت رکود سنگین تورمی بر اقتصاد ایران است. 

شاخص فلاکت (Misery index) 

یک نشانگر اقتصادی است که توسط اقتصاددان آرتور اکان تبیین شده ٬ روش محاسبه این شاخص بسیار ساده و مبتنی بر حاصل جمع دو شاخص اصلی یعنی نرخ بیکاری و نرخ تورم است . به این معنا که تورم فزاینده در کنار بیکاری رو به افزایش برای یک کشور، هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی در بر خواهد داشت. این شاخص شامل تولید ناخالص داخلی ونرخ سود بانکی نمی شود.

برخی اقتصاددانان معتقدند که شاخص فلاکت رابطه مستقیمی با جرم و جنایت در جامعه دارد و روند تغییر این شاخص با فاصله حدود یک سال در شاخص جرم و جنایت تاثیر می‌گذارد. در مقابل شاخص فلاکت، شاخص ناامیدی است که به اثر شاخص سهام بر نرخ خودکشی دلالت دارد وقفه زمانی کوتاهتری میان دو نرخ را در نظر می‌گیرد.

لازم به یادآوری است که شاخص فلاکت برای نخستین بار  در جهان توسط جیمی کارتر کاندیدای ریاست جمهوری سال ۱۹۷۶ ایالات متحده در رقابت‌ها، 

 مورد اشاره قرار گرفت که آن زمان حدود ۱۴ درصد بود. کارتر گفته بود که 

 کسی  که موجب چنین رقم بالائی از فلاکت است حتی حق خواستن رای و 

 رئیس جمهور شدن را هم ندارد.

  الف : نرخ بیکاری در ایران 

در کشور ما متولی اعلام نرخ بیکاری، مرکز آمار ایران است که اطلاعات مربوط به نرخ اشتغال و بیکاری را به صورت سه ماه یکبار محاسبه و اعلام می‌کند، گو اینکه در مقاطعی از زمان این نرخ در برخی از فصول اعلام نشده است. نرخ بیکاری در ایران از 1/13 درصد درسال 76 تا سال ۸۰ روند صعودی به خود گرفت اما از آن سال تا کنون نرخ بیکاری روند رو به کاهشی داشته است. 

ب : نرخ تورم در ایران 

 جهت جمع‌آوری اطلاعات مربوط به نرخ تورم به آمارهای اقتصادی بانک مرکزی در زمینه شاخص تورم به عنوان تنها متولی رسمی محاسبه و اعلام نرخ تورم مراجعه می شود. نرخ تورم به کار رفته در این محاسبه بر مبنای ۱۲ ماه یا سالانه است که برای هر فصل عدد آن محاسبه می‌شود. کمترین ارقام این شاخص مربوط به سال ۸۴ و نیمه اول سال ۸۵ می‌باشد و بالاترین ارقام این شاخص مربوط به سال ۸۷ است.

آماری که بانک مرکزی اعلام کرده است این است که در سال 1384 تورم 10.4 و در سال 85 تورم به 11.9 و در سال 86 تورم به 18.4 و در سال 87 تورم به 25.4 رسیده است . 

ضریب شاخص فلاکت در ایران:  

شاخص فلاکت در سال 1376 و ابتدای دولت اول سید محمد خاتمی 4/30 درصد بوده و این شاخص با روند نزولی خود در پایان دور دوم ریاست جمهوری ایشان به 9/21 درصد می رسد.

 در سال ۸۴ و با روی کار آمدن دولت نهم شاخص فلاکت دوباره روند صعودی  را پیش می گیرد و حتی از اوج شاخص در سال 76 نیز فراتر میرود و در سه ماهه اول سال 87 به بالاترین حد خود طی هشت سال گذشته یعنی رقم 9/35 درصد می‌رسد. 

 روندی صعودی داشته است در حالی که این شاخص از سال 76 به بعد روند کاهشی پیدا کرده بود.    

 

   با تعاریف یاد شده  هر درصد از کاهش یا افزایش این شاخص بیانگر وضعیت عمومی اقتصاد ایران است. ونگرانی های اقتصاد دانان برای سال آتی بیش از حد تصور است.  

طرح هدفمند کردن یارانه ها نیز ٬ هرچند در دراز مدت اثر مثبتی بر اقتصاد ایران دارد ٬ اما در کوتاه مدت فشار مضاعفی را بر جامعه وارد خواهد کرد. (۷۱۲۲۱ )

منابع : 

تابناک - ویکی پدیا و سایر سایت های اینترنتی 

*** همین نوشتار در سایت سیاوشون