دعا در کتب ادعیه ی معروف و غیر معروف

قسمت پنجم سلسله مقالات دعا تحت عنوان دعا در کتب ادعیه ی معروف و غیر معروف تقدیم حضور می شود. در قسمت بعدی که آخرین قسمت بحث مربوط به دعا است ؛ دعا از منظر دعاکننده و دعا شونده مورد بررسی قرار داده می شود. 

ذکر دعا در کتب ادعیه ما را با دنیایی دیگر آشنا می کند.

همانطوری که در مطلب قبل عنوان شد معتبر ترین مرجع مکتوب دعا ؛ قرآن است که در بعضی از سوره ها و آیات اشاره ی مستقیمی به دعا دارد.

معروفترین کتاب مختص دعا و متعلق به معصومین علیهم السلام کتاب ارزشمند « صحیفه ی سجادیه » است. این کتاب تخصصی دعا  ؛ واگویه ی دل امام معصومی است که پرچمدار هدایت قوم ظالم به آل پیامبر صلی الله و علیه واله و سلم است.

کتاب دیگری که بیان دعا در آن ؛ البته نه به صورت صحیفه ی سجادیه که مختص دعاست ؛ با فراوانی روبروست ؛ کتاب ارزشمند نهج البلاغه است. این کتاب گردآوری سید رضی و مطالب به جای مانده از سخنان ؛ خطبه ها ؛ نامه ها و جملات درربار مولای متقیان حضرت علی علیه السلام است. امام معصومی که ۲۵ سال خانه نشینی اجباری را پذیرفت و پرمایه ترین دوران بهره گیری مسلمانان از قرآن ناطق به خاطر اندیشه ی غلط عده ای مکتوم ماند.

مولای متقیان علیه السلام در این نوشتار ارزشمند سبک نوینی از دعاها را ارایه می کند. ایشان دعا را با روش توصیه و نامه و سخنرانی و گاهی شکوه و گلایه  و با قصد هدایت مسلمین با بیانی شیوا ارایه می کند. همو که فرمود : « بپرسید قبل از اینکه مرا از دست بدهید » و هموئی که آخرین دعایش ؛ گلایه ای عظیم است ؛ گلایه ای که تاریخ بشریت پاسخ آن را نمی تواند بدهد.آخرین دعای بجای مانده از ایشان به رویای ایشان و پیامبر عظیم الشان صلی الله علیهم اجمعین برمی گردد آنجا که رسول گرامی اسلام صلی الله و علیه و آله و سلم از حضرت علی علیه السلام می خواهد که درحق قوم ظالم در حقش دعایی کنند و حضرت علی علیه السلام در قالبی کنایه آلود می فرمایند : خدایا مرا ازمیان اینها بردار.

از حضرت ایشان دعاهای دیگری نقل شده است که دعای کمیل ؛ مناجات حضرت امیر در مسجدکوفه و... از آن جمله اند.

کتاب دعای مستقل دیگری از معصومین علیهم السلام بجای نمانده است. اما کتاب مخصوص و مختص دعا که دعاهای معصومین علیهم السلام و دعاهای افراد بزرگوار و فرهیخته را در یک جا جمع کرده است ؛ کتاب شریف « مفاتیح الجنان  »است. شادروان حاج شیخ عباس قمی تمام همت خود را معطوف به این امر نمود که دعاهای موجود در جامعه را در کتابی واحد گردآوری کند. تلاشارزنده ی ایشان مجموعه ی گرانقری را رقم زد که تا تاریخ زندگی بشریت در دست خواهد بود.هرچند بعضی از علما به برخی از دعاهای ذکر شده در این کتاب و انتساب آن به ائمه هدی علیهم السلام با دیده ی تردید می نگرند ؛ اما همه ی علما به اتفاق این کتاب ارزشمند را یکی از قوی ترین مراجع در باب دعا می دانند.

در کتاب های « نهج الفصاحه » مجموعه ی سخنان ؛ احادیث و روایات منقول از پیامبر صلوات الله علیه ؛  « صحیفه الزهرا » ؛ مجموعه ی گفتارهای گردآوری شده از حضرت فاطمه سلام الله علیه ؛ « صحیفه المهدی « ؛ گفتارهای منسوب به حضرت صاحب الزمان علیه السلام و مجموعه ی گفتارهای حضرت امام محمد باقر ؛ امام جعفر صادق ؛ امام موسی الکاظم و امام رضا علیهمالسلام و... می توان جملات و عبارات دعایی را یافت اما نمی توان به آنها کتاب دعا اطلاق کرد.

اما بقیه ی کتاب های دعای موجود در بازار کتاب منبعث از منابع ذکر شده فوق هستند . یعنی با توجه به نیاز به دعاهای مختلف کتاب های متنوع مورد نیاز چاپ و منتشر شده است. از آن جمله می توان کتاب « دعای عرفه » ؛ کتاب ادعیه ی ماه مبارک رمضان ؛ کتاب های دعای کمیل ؛ زیارت عاشورا ؛ دعای ندبه و ...

آنچه که مسلم است جهت گیری همه ی این کتاب ها توجه دادن بشر و انسان ها بسوی مبدا اصلی و تمسک کردن به حلقه ی اتصال الوهیت است : « واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا ».

هرچند که بعضی از کتاب های دعاست که شاید نتوان برای آنها مرجع قابل اعتمادی پیدا نمود . اما به لحاظ این که هدف این دعا ها توجه دادن به مبدا هستی است ؛ شاید بتوان با اغماض از نامعتبر بودن آنها گذشت.از جمله ی این دعاها و کتاب های دعا می توان به دعاهای رفع امراض ؛ دعاهای دفع بلایا و دعا هایی از این دست را نام برد. همانطور که در بالا اشاره کردم صرف نظر از ریشه یابی اعتبار این دعاها چون هدف آنها می تواند توجه به ذات اقدس اله باشد ؛ قابل استفاده می شود. « الاعمال بالنیات ».