چیستی و چرایی دعا

می خواهم اگر خدا یاری دهد در چند بخش در خصوص دعا مطلب بنویسم.

 دربخش اول چیستی و چرایی دعا ؛ در بخش دوم سیری در محتوای دعاها ؛ در بخش سوم نقش زمان و مکان در نوع دعا ؛ در بخش چهارم دعا در قران و در بخش پنجم دعا در ادعیه ی معروف و غیر معروف.

 دعا چیست ؟

دعا در مکاتب الهی  به معنی در خواست و تقاضایی است  از یک نیروی خارق العاده ی مافوق بشر  به منظور رسیدن به اهدافی برای خود و یا دیگری که  بر زبان جاری و یا دردل و ذهن به آن اشاره  می شود.

در مکاتب غیر الهی توجه به ذات اقدس اله مبدل می شود به درخواست از یک قدرت مافوق که برتری مالی ؛ جسمی و یا اجتماعی دارد.

در تمامی مکاتب بشری که ریشه ی الهی و ربوبی دارند اصل دعا به عنوان وسیله ای برای بیان خواسته ها پذیرفته شده است.

با بررسی آیات قرآن و دیگر کتب الهی نیز  ؛ دعا یکی از شیوه های گفتگو با خداوند است. 

دعای پیامبران الهی در حق فرزند ؛ خانواده ؛ خویشان ؛ هم کیشان و کل مردم قوم خود و یا جامعه به طور واضح در قرآن ذکر شده است.

دعای حضرت یونس در دل ماهی ؛ حضرت ایوب در مصیبت ها ؛ حضرت موسی در حق برادر و قوم خود ؛ حضرت مریم ؛ حضرت عیسی ؛ حضرت یعقوب ؛ حضرت یوسف و پیامبر عظیم الشان اسلام و همه ی آنها یی که در قرآن نامی از آنها برده شده است از یک طرف و دعای آنهایی که به نوعی مورد غضب خداوند واقع شده اند مانند شیطان رجیم ؛ قارون ؛ جالوت ؛ قوم حضرت لوط ؛ قوم حضرت ثمود ؛ قوم حضرت موسی و ... از جمله دعاهایی است که در قرآن به طور واضح و از زبان روایت کنندگان نقل شده است.

در قرآن به یک نمونه ی دیگر از دعا اشاره شده است که ما کمتر به آن توجه کرده ایم؛ و آن دعای انسان هایی است که از دار دنیا رفته اند و در روز رستاخیز برانگیخته شده اند و پشیمان از کارهای دنیایی میگویند : خدایا ما را به دنیا برگردان و فرصتی دیگر در اختیار ما بگذار تا کارهای نیکو و پسندیده انجام دهم.

تنها در یک فرقه از مسلمانان است که دعا شرک محسوب می شود. مسلمانان وهابی مسلک هر خواسته ای از خداوند را خارج از نماز و قرائت قرآن شرک می دانند. 

چرا دعا ؟

اینکه چرا دعا می کنیم ؛ بخشی از آن از روی عادت است. مثلا در موقع جدایی دو نفر از هم می گوییم  « خدا حافظ »  یا به  « سلامت »  و یا « به امید دیدار » با این کلمات ناخواسته ذکری را برلب رانده ایم که در یک مفهوم کلی و عام از آن به عنوان دعا یاد می شود.

بخشی از دعا به منظور تشکر و قدر دانی است  ؛ از کار دور از انتظاری که از طرف مقابل برایتان انجام شده است. در این مورد نیز « دست شما درد نکند »  ؛ « ممنون » ؛ «  متشکرم » وکلماتی از این دست برزبان جاری می شود.

بخشی از دعا نیز در مواقع سختی و مصیبت است. در این بخش دعا ها بر دوگونه است: برخی در هنگام ورود مصیبت با اشاره به صبر و تحملی که دارند و یا مصیبت وارده را طبق تعالیم الهی وسیله ای برای آزمایش خود می پندارند ؛ نوع دعاهایشان سپاس توام با گلایه است. اما آنهایی که طاقتشان کمتر و یا ایمانشان سست تر است دعاهایشان رنگ و بوی منفی و در اصطلاح عام مبدل می شود به نفرین. نفرین دعای منفی در حق خود و دیگران است و اساسا به مسبب مصیبت  توجه بیشتری نشان می دهد. خواه عامل سختی خدا باشد یا بشر. اگر مسبب این بلا را خدا بداند گاهی با احتیاط دعای منفی کرده و اگرعامل مصیبت  بشر باشد دعای منفی شدید تر شده و در اصطلاح عام  به فحش و ناسزا مبدل می شود. 

یک نوع دعا هم مخصوص بزرگان و اولیای نزدیک خداوند است که نه از روی عادت است و نه از روی درماندگی بلکه از روی عشق و دلدادگی به صاحب دعا ست و انگار گفت و گویی است عاشقانه بین عاشق و معشوق .  مانند دعای پرمحتوای کمیل و برخی ادعیه دیگر. ...